'I intend to live forever or die trying.' Die beroemde oneliner van Groucho Marx schiet Henk van Doorn, 56 en toegewijd IC-verpleegkundige, op een zaterdag te binnen. Het zou het motto van dit boek kunnen zijn, als daar al niet een ander citaat had gestaan: 'Stof ben je, tot stof keer je terug', uit het boek Genesis. Die twee komen perfect samen in het leven van Henk, een wat bedachtzame, aardige man die zijn scheiding van drie jaar eerder nog niet helemaal heeft verwerkt, schuldgevoelens heeft over zijn gebrek aan daadkracht en zijn lichte overgewicht, en soms het gevoel heeft als zand uit elkaar te vallen. Er is 'een gebrek aan soliditeit dat geregeld aan hem knaagt', 'een twijfel aan zijn kern'. Misschien, denkt hij, is dat een gevolg van zijn leeslust, want wie leest, dringt door in de gevoels- en denkwereld van andere mensen - goed voor de empathie, maar misschien verwatert het je persoonlijkheid.

Kortom, Henk is een doodgewone man met doodgewone zorgen. Kollaard stelt scherp op hem, als met een camera, één zaterdag lang. Het is juli en stervenswarm, hij laat de hond uit, bezoekt een oude vriendin, koopt meer kaas dan goed voor hem is - zijn overgewicht! - zoekt een boek uit voor zijn jarige nichtje, bezoekt een barbecue ter ere van haar verjaardag. Een gewone dag, ware het niet dat Henk erachter komt dat zijn geliefde oude hond Schurk ernstig ziek is en niet lang meer te leven heeft. Die confrontatie met de sterfelijkheid van zijn hond, en bij uitbreiding die van hemzelf, geeft die hele zaterdag, die aanvankelijk 'als een kind voor hem uit huppelde', een stuk meer urgentie. De ziekte van Schurk gaat de hele dag 'als een sleepnet over de bodem van zijn ziel en haalt dingen naar boven die doorgaans op afstand blijven: liefde, of geen liefde, ouder worden, en dan de dood'. Per slot heeft hij ook zelf meer dan de helft van zijn leven achter zich.

Het hart pompt

Henk is niet bang voor de dood. Als IC-verpleegkundige weet hij maar al te goed dat we niet meer zijn dan 'spul': 'het hart pompt, het bloed stroomt', meer is er niet, niets maakt ons noodzakelijk. Dat idee loopt als een rode draad door het boek. Het is een bevrijdend inzicht, omdat het betekent dat we geen deel uitmaken van een of ander heilsplan, maar werkelijk vrij zijn.

'Spul dus? Ja, spul! Alleen maar spul? Ja, alleen maar spul. Maar: schitterend spul! Poëtisch spul… Want kijk dat spul eens zitten in zijn busstoeltje met een wezenloze glimlach om zijn lippen', noteert Kollaard nadat Henk een conversatie had met een vrouw die een nieuwe liefde zou kunnen worden en haar door zijn vingers laat glippen als ze de bus afstapt. Hij belicht Henk vanuit alle mogelijke camerastandpunten, hij zit hem dicht op de huid, maar zoomt soms ook uit, registreert hoe hij slaapt, beschrijft hem van een afstand, of door de ogen van andere personages. Hij laat de bus zelfs de lucht in zeilen als Henk op de terugweg de vrouw opnieuw ontmoet, om dat beeld op de volgende bladzijde abrupt weer af te breken en op zijn stappen terug te keren. Op die manier is hij heel aanwezig in het boek.

Terminale ziekte

In essentie gaat Uit het leven van een hond over alledaags geluk, een bijzonder lastig onderwerp. In de handen van een minder getalenteerd schrijver wordt dat algauw klef, maar het is prachtig hoe Sander Kollaard van gewoonheid iets bijzonders maakt, op een luchtige, onnadrukkelijke manier, en tegelijk scherp, lucide en geestig. Op elke bladzijde vallen mooie, originele beelden en trefzekere formuleringen te rapen. Over hoe de gedachten zich ordenen na het wakker worden: 'Dat gaat niet van harte. De nieuwe gegevens komen aansjokken als pubers die net wakker zijn en met zure, stuurse gezichten aan de ontbijttafel gaan zitten', of de typering van een conversatie met een opdringerige beeldhouwster aan wie Henk een hekel heeft: 'Een gesprek dat verliep als een terminale ziekte, ondraaglijk, en met een fatale afloop, namelijk: Henks voornemen om nooit meer een woord met haar te wisselen.'

'Stof ben je, tot stof zul je wederkeren': dat klinkt niet hoopgevend, maar in Henks filosofie is het een optimistische boodschap. De dood vergezelt je vanaf je eerste ademtocht, en geeft je een groot cadeau: ze beperkt het leven, en maakt het daardoor waardevol. 'Het is niet eten en drinken, maar levenslust dat ons in leven houdt', stelt hij. Goed kijken is daarbij essentieel, zodat dat leven ons niet door de vingers glipt. 'Goed kijken werkt als een reality check. Maar het is meer dan dat, wat Henk betreft. Het is ook een kwestie van integriteit, van intellectuele eerlijkheid. De waarheid telt en de inspanning om de waarheid heeft voor hem iets nobels. Het is dus een nobele zaak om zo nu en dan goed te kijken, voorbij elk verhaal, om te zien wat er werkelijk te zien is.' Goed kijken, om een doodgewoon, maar bijzonder leven te leiden, tussen memento mori en ­carpe diem in. Het is zowaar een prachtig voornemen voor het nieuwe jaar.

Van Oorschot, 156 blz., 20 € (e-boek 9,99 €).

Verberg tekst

Op een zaterdagmorgen blijkt de hond Schurk van Henk ernstig ziek te zijn met de diagnose hartfalen. De hond zal binnenkort sterven. Hierdoor beseft Henk de vergankelijkheid van het leven, de kwetsbaarheid en hoe snel het voorbij kan zijn. Henk is IC verpleegkundige en is gescheiden. Deze op het oog gewone dag blijkt dat niet te zijn en bovenal komt het besef naar boven drijven dat hij van alle momenten moet genieten en dat de tijd altijd voorbijgaat. De zaterdag ontrolt zich met ogenschijnlijk normale gebeurtenissen. Geschreven in een heldere en gevoelige stijl, waardoor de personages levendig worden. Er wordt ingezoomd op sommige gebeurtenissen van die dag met een terugblik naar vroeger en een vooruitblik naar de toekomst. Sfeervol en poëtisch beschreven verhaal.

Van Sander Kollaard (1961, Nederlander, woonachtig in Zweden) had ik tot nu toe niks gelezen maar dat gaat met ingang van zijn jongste roman 'Uit het leven van een hond' veranderen. Want dat is niet alleen een treffend boek over een middelbare man en zijn alledaagse zorgen, maar ook een boek dat je om allerlei redenen de moderne mens, met z'n twijfels en cynisme, z'n levens- en z'n doodsangsten, zou willen voorhouden. Noem het een moedgevend boek.

Henk van Doorn, 56, is IC-verpleger, gescheiden, geen kinderen, wel een hond. Als het beest, Schurk geheten, aan hartfalen blijkt te lijden en binnen afzienbare tijd moet sterven, is dat voor zijn baasje reden om het leven in al zijn schoonheid en afgrondelijkheid onder ogen te komen. Henk is een intelligente maar vooral ook gevoelige man die soms vindt dat hij als los zand aan elkaar hangt. Hij gelooft, met de natuurkundigen, dat we 'spul' zijn, van stof en tijd gemaakt, maar ook dat we meer zijn dan dat, al weet hij niet precies wat. In zekere zin oppert Kollaard via hem dat wij als puur biologisch wezen toch ook iets als een ziel hebben.

Hier een beschrijving van Henk, die zojuist een vrouw in een bus heeft aangesproken van wie hij gecharmeerd is: "Spul dus? Ja, spul. Alleen maar spul? Ja, alleen maar spul. Maar: schitterend spul! Poëtisch spul... Want kijk dat spul eens zitten in zijn busstoeltje met een wezenloze glimlach om zijn lippen. De nederlaag is al binnen een paar minuten vergeten, liefdevol bedekt met de poedersuiker van opspelende verliefdheid."

Kollaard beschrijft de mens op z'n mooist, aarzelend, steeds weer tenondergaand, maar ook vol goede moed en levensdrift.

Henk vraagt zich af of de vele boeken die hij gelezen heeft, hem nu gevormd hebben of juist afbreuk aan zijn oorspronkelijke persoonlijkheid hebben gedaan, maar ten slotte realiseert hij zich "dat verhalen de basale vorm zijn van ons begrip en inzicht. De architectuur ervan. Zonder verhalen zou de wereld uiteenvallen in betekenisloze onderdelen. Het is ons vermogen om verhalen te vertellen dat de wereld bijeen houdt. Met dank aan onze verbeeldingskracht spinnen we iets uit niets. Er was eens." Je voelt dat hij de spreekbuis is van Kollaard zelf, dat deze schrijver vindt dat literatuur er niet zomaar is maar iets moet bijdragen aan ons mensbegrip.

Voor Henk zijn de slotregels uit Theo Thijssens roman 'Kees de jongen' maatgevend: "En de mensen die hem voorbijgingen, wisten niet, dat daar een jongen ging, die álles zou kunnen, nu hij eenmaal begonnen was; dachten dat het maar zo'n gewone jongen was, een jongen nog zonder geschiedenis, een jongen die daar zo-maar liep..."

Het is die anonieme maar krachtige volheid die Kollaard tot thema van zijn boek maakt. Van buiten lijkt Henk een man van niks, te dik, een alledaagse wandelaar met een hond, maar als je gedetailleerder kijkt zie je allerlei prachtigs, mooie oren, bezige handen en van binnen is hij een wonder van gevoelens en bespiegelingen, frustraties, schaamtes en ijdelheden: een mens in optima forma. Wat Henk zelf met zijn hond doet, namelijk hem emoties toewijzen, doet de schrijver met Henk. Vandaar de titel.

Zich van dit alles niet bewust benadert Henk zijn omgeving, de stijve broer en zijn lieflijke dochtertje, de charmante en empathische Mia, zijn hond die zal sterven, nu eens vanuit zijn gevoel, dan weer gestuurd door de schrijvershand die als een beschermheer boven het hele boek hangt. Een dag uit het leven van een gewone, lieve man vol vragen, angsten maar toch vooral levenslust.

De schoonheid van Kollaards boek zit hem vooral in de morele opsteker die hij in de persoon van Henk aan zijn lezers geeft maar ook in de rake, maar nergens overdreven formuleringen die hij zijn hoofdpersoon in de mond of gedachten legt: "Goed kijken werkt als een reality check. Maar het is meer dan dat, wat Henk betreft. Het is ook een kwestie van integriteit, van intellectuele eerlijkheid of over een gesprek als een poging tot synchronisatie. Er moeten twee levens bij elkaar gebracht worden, twee verhalen, zodat er een relatie kan ontstaan."

Eigenlijk heel bondig, systematisch haast, maar zo dat je de werking van het verschijnsel mens en zijn beweegredenen leert kennen. De machinerie van de moraliteit. Heel mooi.

Verberg tekst